سطح انگیزه، اعتماد به نفس، کنترل اضطراب، آمادگی ذهنی، انسجام تیم و تمرکز در ورزشکاران نخبه
در ورزش‌های رقابتی، تأثیر عوامل روانی بر ورزشکاران به ویژه در زمان رقابت مشهود است. دستاوردهای ورزشکاران را نمی‌توان از وضعیت ظاهری آنها هنگام رقابت جدا کرد. وضعیت ظاهری ورزشکاران هنگام مسابقه، خود تحت تأثیر عوامل متعددی است. یکی از عواملی که بیشتر بر وضعیت ظاهری ورزشکاران تأثیر می‌گذارد، عامل ذهنی است. وضعیت ورزشکار نخبه از طریق بالاترین سطح عملکرد در دستیابی به دستاوردها بدست می‌آید. مطالعاتی که در حال حاضر در دست انجام هستند تمرکز بر توانایی‌های روانشناختی که مورد نیاز ورزشکاران است و چگونگی تاثیر آنها بر عملکرد بهینه ورزشکاران دارد. این به این دلیل است که مسابقه یا رقابت نه تنها بر وضعیت جسمی ورزشکاران بلکه بر وضعیت روانی آنها نیز تاثیر می‌گذارد. نیمرخ روانشناختی ورزشکار اغلب توصیفی از شخصیت کلی، پتانسیل فکری و عملکردهای ذهنی مرتبط با ورزش است. نیمرخ روانشناختی ورزشکاران در طول زمان تغییر چندانی نمی‌کند.
چندین جنبه روانی را می‌توان با برنامه ریزی و آموزش مهارت های روانشناختی سیستماتیک بهبود بخشید که اجرای آن به شدت به ورزشکار وابسته است. این جنبه های روانی عبارتند از:
انگیزه به عنوان یک نیروی محرکه در هر فعالیتی مستلزم درک روشنی از اهداف، ابزارها و فنون و همچنین تعیین انگیزه‌هایی است که فعالیت‌های انسان را به ویژه در جنبه‌های ورزشی کنترل و تنظیم می‌کند، انگیزه به‌ویژه در ورزش بسیار مورد نیاز است. انگیزه پیشرفت، ویژگی است که در یک فرد باعث تسلط بر مهارت‌ها، ایده‌ها، دستیابی به برتری، غلبه بر موانع، عملکرد بهتر از دیگران و افتخار به استعدادی که در ورزش دارد می‌شود. ورزشکاران نخبه گزارش کرده‌اند که دارای سطوح بالاتری از انگیزه، اعتماد به نفس، تسلط بر اضطراب، اتکا بیشتر بر روی توانایی‌های ذهنی خود، تمرکز بیشتر بر توانایی‌های خود به جای توانایی‌های تیمی و موفقیت در تمرکز هستند.
اعتماد به نفس به طور مداوم به عنوان یک مهارت کلیدی توسط ورزشکاران نخبه موفق و بین المللی ظاهر شده است. ورزشکاران نخبه اعتماد به نفس را به عنوان مهمترین مهارت ذهنی تعیین کننده سرسختی ذهنی معرفی کرده‌اند. ورزشکاران انواع مختلفی از اعتماد به نفس را شناسایی کرده‌اند از جمله نیاز به باور به توانایی خود در انجام مهارت‌های فیزیکی، دستیابی به سطوح بالایی از آمادگی جسمانی، تصمیم‌گیری صحیح، تمرین مهارت‌های ذهنی مانند توجه متمرکز و مدیریت اضطراب پس از شکست، غلبه بر موانع، دستیابی به تسلط و اجرای استانداردهای خود تحمیلی، و پیروزی و نشان دادن برتری بر حریفان. بهینه سازی اعتماد به نفس برای عملکرد ورزشکار بسیار مهم است، زیرا اعتماد به نفس مطلوب می‌تواند به حداکثر عملکرد منجر شود.
آمادگی ذهنی حالتی روانی در انسان است که توسط آن منابع توانایی‌های روح او، یعنی عقل، اراده و احساسات، آماده انجام وظایف با توجه به توانایی‌های خود هستند. در هنگام مواجهه با مسابقات، ورزشکاران باید علاوه بر آمادگی جسمانی و مهارتی، آمادگی ذهنی نیز داشته باشند. آمادگی ذهنی ضعیف باعث می‌شود که ورزشکاران نتوانند بار روانی حاصل از رقابت را تحمل کنند. آمادگی ذهنی از مهارت‌های ذهنی آموخته شده ناشی می‌شود که باید به طور مداوم آموزش داده شود و بهبود یابد تا ورزشکاران بتوانند پتانسیل خود را به طور مداوم تولید کنند. بر این اساس، با توجه به کمیته المپیک ایالات متحده آمریکا، چیزهایی که ورزشکاران باید در برنامه آمادگی ذهنی خود بگنجانند شامل صحبت با خود، تصاویر، توجه متمرکز، اهداف رقابتی و مدیریت انرژی می‌باشد. ورزشکاران ذهنیت خوبی خواهند داشت، اگر آموزش تصویرسازی ذهنی به آنها داده شود در این حالت آنها اعتماد به نفس و انگیزه بالایی خواهند داشت.
انسجام یک تیم به دو چیز بستگی دارد: مهارت اعضای آن و توانایی رهبر تیم برای تسهیل فرآیند. انسجام تیم منعکس کننده حس اتحاد اعضا برای ارتباط یا ثابت ماندن و جلوگیری از خروج از تیم است.
تمرکز یک جنبه مهم در ورزش است. نه تنها در طول مسابقات بلکه در طول تمرین، تمرکز بخش بزرگی از عملکرد ورزشکار است. شایع‌ترین مشکلی که در ورزش به وجود می‌آید به دلیل اختلال در تمرکز، دقت پرتاب‌ها، مشت‌ها، لگدها و شوت‌ها است که باعث می‌شود به هدف ضربه وارد نشود. تمرکز، مهارتی است که تسلط بر آن برای ورزشکاران بسیار دشوار است، زیرا توجهی که در مغز وجود دارد اغلب تحت تأثیر محرک‌های جدید تغییر می‌کند.
در انتها باید گفت برنامه آموزشی تهیه شده برای ورزشکاران نخبه نه تنها باید بر روی فیزیک، تکنیک و تاکتیک تمرکز کند، بلکه باید تمریناتی برای تقویت روانی آنها نیز داشته باشد. به همین دلیل روانشناسی ورزشی در ورزش‌های رقابتی و مسابقات مورد نیاز است، زیرا افزایش استرس در حین تمرین می‌تواند باعث واکنش جسمی و روانی منفی در ورزشکاران شود که این می‌تواند منجر به کاهش توانایی ورزشی آنها شود. علاوه بر این، یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار، فشار مخاطب است. اگر تشویق‌ها و فریادها به نفع ورزشکار یا تیم او باشد، تماشاگر می‌تواند تأثیر مثبت زیادی داشته باشد و برعکس.
منابع
O. Blynova, et al. "Psychological Safety of the Educational Space in the Structure of Motivational Orientation of Female Athletes: A Comparative Analysis." Journal of Physical Education and Sport, 2022.
A.M. Murod, M. Jannah. "Perbedaan ketangguhan mental atlet ditinjau dari jenis kelamin pada siswa SMA X." Character: Jurnal Penelitian Psikologi, 2021.
K. Nisa, M. Jannah. "Pengaruh kepercayaan diri terhadap ketangguhan mental atlet bela diri." 2021.
Kardi. "Psikologi Olahraga: Persfektif Sea Games." The Jurnalish Publishing, 2020.
Kardi. "Psychological Skills Characteristics of Athletics, Weightlifting, Cycling, Swimming, and Waterskiing Athletes based on the Medal Achievements in the 2017 SEA Games." Jurnal Pendidikan Jasmani Dan Olahraga, 2019.
B. Iswana. "Model Latihan Imagery Sebagai Pendukung Ketepatan." 2018.
L. Pierpaolo, T.G. Antonia. "The psychological constructs and dimensions applied to sports performance: A change of theoretical paradigms." 2018.
Komaruddin. "Psikologi Olahraga." PT. Remaja Rosdakarya, 2015.
R. Mardhika, D. Dimyati. "Pengaruh Latihan Mental Dan Keyakinan Diri Terhadap Keberhasilan Tendangan Penalti Pemain Sepak Bola." Jurnal Keolahragaan, 2015.
Husdarta. "Psikologi Olahraga." Alfabet, 2014.
Gunarsa. "Psikologi Olahraga Prestasi.", 2008.
Moran. "Sport and Exercise Psychology; A critical introduction." Routledge, 2004.
Brewer. "Handbook of Sports Medicine and Health: Sport Psychology." Wiley-Blackwell.
