معجزه عنصر روی
روی یک عنصر شیمیایی با نماد Zn و عدد اتمی 30 است. این عنصر متعلق به گروه 12 جدول تناوبی با جرم اتمی 65.38 است. روی به دلیل خواص منحصر به فردش معمولا با اهداف مختلفی استفاده می‌شود. روی، یک آنتی‌اکسیدان عنصر کمیاب یا یک ریزمغذی ضروری است که در منابع مختلفی از جمله انواع غذاهای گیاهی و حیوانی به همراه مکمل های غذایی یافت می شود.
خواص سلامتی عنصر روی
این عنصر برای رشد و تولید مثل طبیعی همه گیاهان، حیوانات و انسان‌ها عالی و ضروری است. علاوه بر این، نقش کلیدی در سلامت پوست (در برابر آکنه، التهاب، بهبود زخم و سایر شرایط)، عملکرد سیستم ایمنی، تقسیم و رشد سلولی دارد. همچنین در ساخت پروتئین‌ها و برای عملکرد بیش از 300 آنزیم، تثبیت DNA و بیان ژن حیاتی است. از آنجایی که این عنصر به رشد و تکثیر سلول‌ها کمک می‌کند، در زمان‌های رشد سریع مانند دوران کودکی، نوجوانی و بارداری، روی کافی مورد نیاز است.
در اینجا به برخی از فواید سلامتی عنصر روی اشاره شده است:
1. پیشگیری از سرماخوردگی: تحقیقات نشان می‌دهد که روی ممکن است از انتشار ویروس‌های سرماخوردگی جلوگیری و التهاب را کاهش دهد و به طور بالقوه طول مدت سرماخوردگی را کوتاه کند.
2. تقویت سیستم ایمنی: روی به حفظ یک سیستم ایمنی قوی و دفاع در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها کمک می‌کند.
3. رشد و نمو: روی برای سلامتی، رشد و نمو انسان به ویژه در دوره‌های رشد سریع مانند کودکی، نوجوانی و بارداری ضروری است.
4. عملکردهای حسی: روی برای عملکردهای حسی بسیار مهم است و به سلامت حواس چشایی و بویایی کمک می‌کند.
منابع روی
از آنجایی که بدن انسان به طور طبیعی روی تولید نمی‌کند، باید آن را از طریق غذا یا مکمل‌ها به دست آورد. گوشت (گاو و خوک)، مرغ و غذاهای دریایی (ماهی، صدف و خرچنگ) سرشار از روی هستند. پروتئین‌های حیوانی منبع خوبی از روی هستند. گوشت گاو، خوک و بره حاوی روی بیشتری نسبت به ماهی هستند. گوشت تیره مرغ نسبت به گوشت روشن دارای روی بیشتری است. سایر منابع حاوی روی عبارتند از: آجیل، غلات کامل، حبوبات و مخمر.
میوه‌ها و سبزیجات منابع خوبی نیستند، زیرا روی موجود در غذاهای گیاهی به اندازه روی منابع حیوانی برای استفاده در بدن در دسترس نیست. بنابراین، رژیم‌های کم پروتئین و رژیم‌های گیاه‌خواری دارای روی کم هستند. روی در اکثر مولتی‌ویتامین‌ها و مکمل‌های معدنی وجود دارد. این مکمل‌ها ممکن است حاوی زینک گلوکونات، سولفات روی یا استات روی باشند. روی همچنین در برخی از داروهای بدون نسخه مانند آب نبات‌های مخصوص سرماخوردگی، اسپری‌ها و ژل‌های بینی وجود دارد.
میزان مصرف روی
مقدار توصیه شده رژیم غذایی (RDA) در دریافت روزانه روی برای بزرگسالان بالای 19 سال، 11 میلی گرم در روز برای مردان و 8 میلی گرم برای زنان است. همچنین، زنان باردار و زنان شیرده به ترتیب کمی بیشتر از 11 میلی گرم و 12 میلی گرم در روز نیاز دارند.
در ضمن، سطح بالای مصرف قابل تحمل (حداکثر میزان مصرف روزانه که بعید است اثرات مضر بر سلامتی داشته باشد.) عنصر روی، 40 میلی گرم در روز برای همه مردان و زنان بالای 19 سال است.
البته این یک محاسبه عمومی ست. برای محاسبه دقیق میزان مواد مغذی مورد نیاز بدن خود به صورت روزانه و تامین این مواد از طریق مواد غذایی طبیعی، می توانید از اپلیکیشن "بیاب سلامت" بهره ببرید.
باید توجه داشت که مصرف اضافی روی می‌تواند در جذب آهن و مس اختلال ایجاد کند. دوزهای بالا نیز می‌تواند باعث تهوع و حتی استفراغ شود. بنابراین مهم است که مکمل روی مصرف نکنید، مگر اینکه مشخص شود رژیم غذایی شما حاوی روی کم است یا کمبود روی تأیید شده باشد. یک متخصص تغذیه می‌تواند به ارزیابی رژیم غذایی فرد و تعیین اینکه آیا مصرف روی کم است کمک کند.
کمبود روی و علائم آن
کمبود عنصر روی نادر است و این عارضه بیشتر در افرادی دیده می‌شود که به دلیل اختلالات گوارشی مانند بیماری‌های التهابی روده یا تحت عمل جراحی دستگاه گوارش، روی را به خوبی جذب نمی‌کنند. افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی یا کلیوی (کاهش جذب و افزایش از دست دادن روی از طریق ادرار) نیز در معرض خطر این کمبود هستند. همچنین، اسهال زیاد یا طولانی مدت و نیز شرایط وخیمی (نیاز فراوان به روی) مانند سوختگی و سپسیس (عفونت ناشی از ورود باکتری‌های مضر به خون) می‌تواند منجر به کمبود روی شود. زمانی که روی در دوزهای کمتر و در افرادی که کمبود این ماده معدنی دارند مصرف شود، به طور مؤثرتری جذب می‌شود. سایر گروه‌هایی در معرض خطر کمبود روی هستند؛ عبارتند از:
1. زنان باردار: افزایش نیاز به روی برای جنین و در دوران شیردهی.
2. گیاهخواران: مصرف روی محدود به غذاهای گیاهی مانند غلات کامل است که فراهمی زیستی کمتری نسبت به غذاهای حیوانی دارند.
از علائم کمبود روی می‌توان از دست دادن چشایی یا بویایی، اشتهای ضعیف، حالت افسردگی، کاهش ایمنی، تأخیر در بهبود زخم، اسهال و ریزش مو را نام برد.
به کمک اپلیکیشن "بیاب سلامت" جهت مدیریت آگاهانه و بهینه رژیم غذایی خود می‌توانید با متخصصین تغذیه مشورت کنید.
گردآورنده: علی نظری
کارشناس ارشد فناوری مواد غذایی
منابع
Prasad, A. S. (2008). Zinc in human health: effect of zinc on immune cells. Molecular medicine, 14(5), 353-357.
Frassinetti, S., Bronzetti, G. L., Caltavuturo, L., Cini, M., & Della Croce, C. (2006). The role of zinc in life: a review. Journal of environmental pathology, toxicology and oncology, 25(3).
Maret, W., & Sandstead, H. H. (2006). Zinc requirements and the risks and benefits of zinc supplementation. Journal of trace elements in medicine and biology, 20(1), 3-18.
https://medlineplus.gov/ency/article/002416.htm
