ویتامین ب5 یا پانتوتنیک اسید (Vitamin B5 or Pantothenic acid)
ویتامین ب5 یا اسید پانتوتنیک به طور طبیعی در غذاها وجود دارد، به غذاها اضافه شده و به عنوان مکمل دارویی در دسترس است. از این ویتامین برای ساخت کوآنزیم آ (یک ترکیب شیمیایی حمایت‌کننده از آنزیم‌ها برای ساخت و تجزیه اسیدهای چرب و نیز انجام سایر عملکردهای متابولیک) و پروتئین حامل آسیل که در ساخت چربی‌ها نیز نقش دارد، استفاده می‌شود. اسید پانتوتنیک در طیف گسترده‌ای از غذاها یافت می‌شود. همچنین، باکتری‌های روده بدن انسان می‌توانند مقداری اسید پانتوتنیک تولید کنند؛ اما برای رفع نیازهای غذایی کافی نیست.
نقش ویتامین ب5 و فواید سلامتی آن در بدن
برخی از مزایای سلامتی اسید پانتوتنیک عبارتند از:
* به تولید گلبول‌های قرمز و هموگلوبین (حامل اکسیژن در سراسر بدن) کمک می‌کند.
* به سنتز کوآنزیم آ کمک می‌کند که در بسیاری از واکنش‌های بیوشیمیایی مانند تجزیه اسیدهای چرب و سنتز کلسترول، هورمون‌های استروئیدی و استیل کولین نقش دارد.
* به تشکیل آنتی‌بادی‌ها و پاسخ سیستم ایمنی به عفونت‌ها و التهاب کمک می‌کند.
* با تحریک رشد سلول‌های اپیتلیال و فیبروبلاست ها باعث بهبود زخم و ترمیم بافت می‌شود.
* به پیشگیری یا درمان آکنه کمک می‌کند؛ زیرا تولید سبوم و التهاب پوست را کاهش می‌دهد.
* ممکن است علائم آرتریت روماتوئید را بهبود بخشد؛ زیرا باعث کاهش سطح سایتوکین‌های التهابی و درد و سفتی مفاصل می‌شود.
منابع ویتامین ب5
اسید پانتوتنیک در تمام غذاهای گیاهی و حیوانی تا حدودی یافت می‌شود؛ زیرا این ویتامین در تمام سلول‌های زنده وجود دارد. برخی از منابع اسید پانتوتنیک عبارتند از:
* محصولات حیوانی مانند گوشت، مرغ، ماهی، تخم مرغ، شیر، پنیر و ماست
* غلات کامل، حبوبات، آجیل (مغزها)، دانه‌ها، قارچ، کلم بروکلی، گل‌کلم و آووکادو
* غذاهای غنی‌شده مانند غلات، نان‌ها و نوشیدنی‌ها
همچنین، برای تأمین این ویتامین می‌توان از مکمل‌های غذایی مانند اسید دی پانتوتنیک، دکسپانتنول و پانتوتنات کلسیم استفاده کرد.
میزان مصرف ویتامین ب5
مقدار مجاز رژیم غذایی توصیه شده (RDA) ویتامین ب5 برای مردان و زنان بالای 19 سال 5 میلی‌گرم در روز است. برای زنان در شرایط بارداری و شیردهی مقدار آن به ترتیب به 6 و 7 میلی‌گرم در روز افزایش می‌یابد.
با استفاده از برنامه کاربردی "بیاب سلامت" می‌توانید میزان دریافت مجاز روزانه با توجه به شرایط خود را مشاهده کنید.
کمبود ویتامین ب5 و علائم آن
کمبود ویتامین ب5 در کشورهای توسعه یافته نادر است؛ زیرا به طور گسترده در غذاها وجود داشته و بدن انسان از طریق باکتری‌های روده قادر به سنتز آن می‌باشد. با این حال، برخی از عواملی که ممکن است خطر کمبود را افزایش دهند عبارتند از:
* سوء تغذیه، گرسنگی، یا اختلالات خوردن.
* سوء جذب به دلیل بیماری‌هایی مانند بیماری سلیاک، بیماری کرون، یا کولیت زخمی (اولسراتیو).
* اعتیاد به الکل، می‌تواند در جذب و متابولیسم اسید پانتوتنیک اختلال ایجاد کند.
* استرس مزمن، زیرا تقاضا برای اسید پانتوتنیک را افزایش می‌دهد و موجب تحلیل غدد فوق کلیوی می‌شود.
* جهش‌های ژنتیکی مانند تخریب عصبی مرتبط با آنزیم پانتوتنات کیناز، که عملکرد پانتوتنیک اسید را در مغز مختل می‌کند.
برخی از علائم کمبود پانتوتنیک اسید عبارتند از:
*خستگی، ضعف و تحریک پذیری
* سردرد، بی خوابی و افسردگی
* بی حسی، گزگز و سوزش در دست ها و پاها
* گرفتگی عضلات، اسپاسم و درد
* اختلالات گوارشی، مانند تهوع، استفراغ، اسهال و درد شکم
* مشکلات پوستی مانند خشکی، پوسته پوسته شدن، لایه برداری و افزایش حساسیت به آفتاب سوختگی
* اختلال در ترمیم زخم و افزایش حساسیت به عفونت
مسمومیت ناشی از ویتامین ب5
سمیت اسید پانتوتنیک بعید است، زیرا این ویتامین محلول در آب است و از طریق ادرار دفع می‌شود. با این حال، برخی از افراد ممکن است عوارض جانبی ناشی از مصرف دوزهای بالای مکمل‌های اسید پانتوتنیک را تجربه کنند، این علائم عبارتند از:
* اسهال
* ایجاد حالت تهوع، سوزش سر دل و ناراحتی معده
* واکنش های حساسیت بیش از حد، مانند بثورات پوستی، خارش و تورم، به ویژه در افرادی که به اسید پانتوتنیک یا مشتقات آن حساسیت دارند.
* تداخلات با سایر داروها مانند داروهای ضد انعقاد، ضد تشنج و آنتی بیوتیک ها، زیرا ممکن است بر جذب، متابولیسم یا اثربخشی آنها تأثیر بگذارد.
به طور خلاصه، ویتامین ب5 یک ویتامین مهم برای سلامتی و تندرستی شماست. همچنین، شواهدی در مطالعات تجربی و بالینی وجود دارد که نشان می‌دهد اسید پانتوتنیک، نقش عمده‌ای در پیشگیری و درمان بسیاری از عوارض و بیماری‌ها دارد. برای جلوگیری از کمبود و اطمینان از مصرف بهینه، از یک رژیم غذایی متعادل که شامل انواع غذاهای غنی از ویتامین ب5 است، استفاده کنید و اگر شرایط پزشکی یا محدودیت غذایی خاصی دارید که ممکن است بر وضعیت ویتامین ب5 بدن شما تأثیر بگذارد، از مکمل‌ها استفاده کنید.
به کمک برنامه علمی و کاربردی "بیاب سلامت" جهت مدیریت آگاهانه و بهینه رژیم غذایی خود می‌توانید با متخصصین تغذیه مشورت کنید.
منابع
https://ods.od.nih.gov/factsheets/PantothenicAcid-HealthProfessional/
