ویتامین ب6 یا پیریدوکسین (Vitamin B6 or Pyridoxine)
پیریدوکسین یا ویتامین ب6 یک ریزمغذی و ویتامین محلول در آب است که به طور طبیعی در برخی غذاها یافت می‌شود، به غذاها اضافه شده و به صورت مکمل در دسترس است. ویتامین ب6 دارای سه شکل طبیعی است: پیریدوکسین (PN)، پیریدوکسال (PL) و پیریدوکامین (PM) که همگی به اشکال فعال این ویتامین در بدن تبدیل می‌شوند؛ که همان کوآنزیم پیریدوکسال 5-فسفاتPLP یا P5P است. پیریدوکسال 5-فسفات (PLP) شکل کوآنزیم فعال و رایج‌ترین شاخص اندازه‌گیری سطح ویتامین ب6 خون در بدن است. PLP کوآنزیمی است که به بیش از 100 آنزیم برای انجام عملکردهای مختلف از جمله تجزیه پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها کمک می‌کند.
نقش ویتامین ب6 و فواید سلامتی آن در بدن
ویتامین ب6 به دلیل نقش آن در پیشگیری از بیماری‌ها به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است. پیریدوکسین به شکل مکمل، بیشترین امید را برای درمان تهوع ناشی از بارداری دارد، اما چنین مصرفی فقط باید زیر نظر پزشک انجام شود. نتایج مطالعات نشان داده است که سطح کافی ویتامین ب6 در خون ممکن است با خطر کمتر سرطان در مقایسه با سطوح پایین آن در خون مرتبط باشد.
برخی از مزایای سلامتی پیریدوکسین عبارتند از:
* با متابولیسم اسیدهای آمینه، کربوهیدرات‌ها و لیپیدها به تولید انرژی در بدن کمک می‌کند.
* به تولید گلبول‌های قرمز و انتقال‌دهنده‌های عصبی (پیام‌رسان‌های شیمیایی در مغز) کمک می‌کند.
* با تنظیم سطح هموسیستئین (مرتبط با زوال شناختی و افسردگی)، نقش مهمی را در سلامت مغز و خلق و خو ایفا می‌کند.
* به پیشگیری یا درمان انواع خاصی از کم‌خونی، صرع و بیماری‌های پوستی ناشی از کمبود پیریدوکسین کمک می‌کند.
منابع ویتامین ب6
ویتامین ب6 در انواع غذاهای حیوانی و گیاهی یافت می‌شود. برخی از منابع پیریدوکسین در رژیم غذایی عبارتند از:
* برخی از سبزیجات و میوه‌ها، به ویژه سبزیجات با برگ‌های تیره، موز، پاپایا، پرتقال و طالبی
* گوشت گاو (جگر)، مرغ و ماهی (سالمون و تن)
* آجیل و دانه‌ها، حبوبات (نخود)، غلات کامل و غنی‌شده
میزان مصرف ویتامین ب6
مقدار مجاز رژیم غذایی توصیه‌شده (RDA) پیریدوکسین برای مردان 14 تا 50 ساله، 1.3 میلی‌گرم و بالای 51 سال سن، 1.7 میلی‌گرم در روز است. همچنین، برای زنان 14 تا 18 ساله، 1.2 میلی‌گرم و در سنین 19 تا 50 سال، 1.3 میلی‌گرم؛ و بالای 51 سال، 1.5 میلی‌گرم در روز است. برای زنان باردار و شیرده، مقدار آن به ترتیب به 1.9 میلی‌گرم و 2.0 میلی‌گرم افزایش می‌یابد.
سطح بالای مصرف قابل تحمل (UL)، حداکثر میزان مصرف روزانه‌ای که بعید است اثرات مضری بر سلامتی داشته باشد. برای بزرگسالان 19 سال و بالاتر، 100 میلی‌گرم در روز است. این میزان مصرف در کودکان و نوجوانان، کمی کمتر است؛ که تنها با مصرف مکمل‌ها به دست می‌آید. درضمن، مقادیر بیشتری از مکمل‌های ویتامین ب6 ممکن است به دلایل پزشکی تجویز شود، اما تحت نظر پزشک متخصص باید انجام شود؛ زیرا ویتامین ب6 اضافی می‌تواند باعث مسمومیت شود.
با استفاده از برنامه کاربردی "بیاب سلامت" می‌توانید میزان دریافت مجاز روزانه با توجه به شرایط و نیاز خود را مشاهده کنید.
کمبود ویتامین ب6 و علائم آن
کمبود پیریدوکسین نادر است؛ اما می‌تواند ناشی از رژیم غذایی نامناسب، برخی داروها و برخی شرایط پزشکی باشد. کمبود ویتامین ب6 اغلب زمانی رخ می‌دهد که سایر ویتامین‌های ب در بدن کم باشد، به ویژه ویتامین ب12 (کوبالامین) و ویتامین ب9 (اسیدفولیک). کمبود خفیف ممکن است علائمی نداشته باشد، اما کمبود شدید یا طولانی‌تر می‌تواند علائم زیر را نشان دهد:
* کم‌خونی میکروسیتیک
* زخم‌های دهان و مشکلات پوستی
* افسردگی
* گیجی
* ضعف و خستگی
* کاهش ایمنی
برخی شرایط می‌توانند خطر ابتلا به کمبود را با تداخل در جذب ویتامین ب6 افزایش دهند:
* بیماری کلیوی
* اختلالات روده‌ای خود ایمنی مانند بیماری سلیاک، کولیت اولسراتیو و بیماری کرون
* اختلالات التهابی خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید
* اعتیاد به الکل
مسمومیت ناشی از ویتامین ب6
ویتامین ب6 یک ویتامین محلول در آب است به طوری که مقادیر اضافی آن از طریق ادرار از بدن خارج می‌شود؛ بنابراین، مسمومیت با پیریدوکسین نادر است؛ اما می‌تواند در اثر مصرف دوزهای بالای مکمل پیریدوکسین، معمولا بیش از 100 میلی‌گرم در روز، رخ دهد. علائم مسمومیت با پیریدوکسین ممکن است شامل بی‌حسی، گزگز، از دست دادن حس و مشکل در راه رفتن باشد. برای جلوگیری از کمبود یا مسمومیت پیریدوکسین، توصیه می‌شود قبل از مصرف هرگونه مکمل، با پزشک خود مشورت کنید. پیریدوکسین به طور کلی بی خطر و قابل تحمل است، اما ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد و در برخی افراد عوارض جانبی ایجاد کند.
به طور خلاصه، پیریدوکسین یک ویتامین مهم برای سلامتی و تندرستی شماست. برای جلوگیری از کمبود و اطمینان از مصرف بهینه، از یک رژیم غذایی متعادل که شامل انواع غذاهای غنی از پیریدوکسین است، استفاده کنید و اگر شرایط پزشکی یا محدودیت غذایی خاصی دارید که ممکن است بر وضعیت ویتامین ب6 بدن شما تأثیر بگذارد، از مکمل‌ها استفاده کنید.
به کمک برنامه علمی و کاربردی "بیاب سلامت" جهت مدیریت آگاهانه و بهینه رژیم غذایی خود می‌توانید با متخصصین تغذیه مشورت کنید.
