ویتامین کا: عملکرد، منابع، فواید و معیاب سلامتی آن

ویتامین کا (Vitamin K) چیست؟

ویتامین کا یک ویتامین محلول در چربی است که به دو شکل وجود دارد: ویتامین K1 (فیلوکینون) و ویتامین K2 (مناکینون). ویتامین کا، نقش اساسی را در فرآیند انعقاد خون در بدن ایفا می‌کند. بدن ویتامین K1 و K2 را با سرعت‌های متفاوتی جذب می‌کند که می‌تواند بر مزایای سلامتی هر کدام تأثیر بگذارد. ویتامین کا در سراسر بدن از جمله کبد، مغز، قلب، پانکراس و استخوان یافت می‌شود. این ویتامین به سرعت تجزیه شده و از طریق ادرار یا مدفوع دفع می‌شود. به همین دلیل، حتی با مصرف و دریافت مقادیر زیاد، به ندرت به سطوح سمی در بدن می‌رسد، همانطور که گاهی اوقات ممکن است در مورد سایر ویتامین‌های محلول در چربی رخ دهد.

نقش ویتامین کا و فواید سلامتی آن در بدن

ویتامین کا یک ماده مغذی ضروری است که به عنوان یک کوآنزیم فعال کردن پروتئین‌های مورد نیاز برای لخته شدن خون، بهبود زخم و ساخت و سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند. پروترومبین یک پروتئین وابسته به ویتامین کا است که مستقیما با لخته شدن خون درگیر است. استئوکلسین، دیگر پروتئین وابسته به ویتامین کا است که برای تولید بافت استخوانی سالم نقش دارد. افرادی که ویتامین کا کافی در رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنند، بیشتر در معرض خطر افزایش خونریزی و شکستگی استخوان هستند.

برخی دیگر از مزایای سلامتی ویتامین کا عبارتند از:

* جلوگیری از تجمع کلسیم در شریان‌ها و ایجاد پلاک از بیماری قلبی محافظت می‌کند.

* این ویتامین با داشتن اثرات ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی، سیستم ایمنی را تعدیل کرده و بدن را در برابر بیماری‌های مزمن ایمن می‌کند.

منابع ویتامین کا

غذاهای زیادی حاوی ویتامین کا هستند. نوع اصلی این ویتامین، یعنی فیلوکینون، بیشتر در سبزیجات سبز برگ مانند کلم سبز، کلم پیچ و اسفناج یافت می‌شود. نوع دیگر، مناکینونها، در برخی از محصولات حیوانی، لبنیات و غذاهای تخمیر شده یافت می‌شود. مناکینونها همچنین می‌توانند توسط باکتری‌ها در بدن انسان تولید شوند. اکثر افراد می‌توانند ویتامین کا کافی را از طریق یک رژیم غذایی متعادل دریافت کنند که در این صورت، از مصرف مکمل‌های ویتامین کا بی‌نیاز می‌شوند. همچنین، کبد ویتامین کا اضافی را ذخیره می‌کند که می‌تواند نیاز به مصرف روزانه را برطرف کند. اگر شرایط بهداشتی یا داروها مانع از جذب کافی از طریق مصرف غذا شوند، مکمل‌های ویتامین کا می‌توانند راهی مؤثر برای افزایش سطح این ماده مغذی ضروری در بدن باشند.

میزان مصرف ویتامین کا

اصطلاح "مصرف کافی" (AI: adequate intake) زمانی استفاده می شود که شواهد کافی برای تعیین میزان توصیه شده رژیم غذایی (RDA) وجود نداشته باشد. اصطلاح مصرف کافی برای اطمینان از کفایت تغذیه تخمین زده می شود. AI ویتامین کا برای بزرگسالان مرد دارای 19 سال سن و بالاتر، روزانه 120 میکروگرم (mcg) و برای زنان و برای زنان باردار یا شیرده، روزانه 90 میکروگرم است.

کمبود ویتامین کا و علائم آن

کمبود ویتامین کا در بزرگسالان سالم، نادر است؛ اما این کمبود در افرادی که دارای اختلالات سوء جذب، بیماری کبدی و یا بر اثر مصرف داروهای خاص (آنتی‌بیوتیک‌ها) که بر جذب ویتامین کا یا متابولیسم آن مؤثر است؛ می‌تواند رخ دهد. کمبود این ویتامین در نوزادان تازه متولد شده نیز شایع است زیرا ویتامین کا از جفت عبور نمی‌کند و شیر مادر حاوی مقدار کمی است. کمبود ویتامین کا می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود، مانند:

* اختلالات خونریزی مانند کبودی، خونریزی بینی، خونریزی شدید قاعدگی یا خونریزی در لثه، معده یا مغز

* افزایش خطر پوکی استخوان و شکستگی

Ads

* مشکلات قلبی عروقی، مانند کلسیفیکاسیون عروق و افزایش خطر حمله قلبی و سکته مغزی

مسمومیت ناشی از ویتامین کا

مقادیر بیش از حد ویتامین کا موجب مسمومیت می‌شود. مسمومیت با ویتامین کا علائم و عوارض زیر را به دنبال دارد:

* ویتامین کا بیش از حد می تواند با اثرات داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده های خون) تداخل داشته باشد و خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.

* دوزهای بالای مکمل های ویتامین کا ممکن است باعث واکنش های آلرژیک مانند بثورات پوستی، خارش یا مشکل در تنفس شود.

برخی از افراد ممکن است یک بیماری ژنتیکی داشته باشند که بر نحوه متابولیسم ویتامین کا تاثیر می گذارد و ممکن است به دوزهای بالاتر یا کمتر از حد معمول نیاز داشته باشند.

به طور خلاصه، ویتامین کا یک ماده مغذی ضروری برای لخته شدن خون و سلامت استخوان است. در حالی که بدن می‌تواند مقدار کمی از این ماده مغذی ضروری را تولید کند، باید بیشتر آن را از طریق غذاهایی مانند سبزیجات برگ‌دار و روغن‌های گیاهی مصرف کنید. اگرچه کمبود ویتامین کا نادر است، اما در صورت عدم مصرف کافی، ممکن است مشکلات کبودی بدن و افزایش خونریزی را تجربه کنید. پزشک می‌تواند به شما توصیه کند که آیا مکمل‌های ویتامین کا مفید هستند یا خیر.