مهندسي ژنتيک و کاربردهاي آن در صنايع غذايي
امروزه با استفاده از مهندسی ژنتیک می توان ساختار ژنتیکی ارگانیسم های زنده مانند حیوانات، گیاهان و میکروارگانیسم ها را تغییر داده، ژنهای سودمند و یا دلخواه را از یک گیاه یا جانور یا میکروارگانیسم به گونه غیر مرتبط دیگری انتقال داد و بدین ترتیب طیف گسترده ای از صفات را درموجودات ایجاد نمود.
موجود‌اصلاح شده ژنتيكيGMO به موجوداتی اطلاق می شود که با روش های مدرن بیوتکنولوژی اصلاح ژن شده اند بدون در نظر گرفتن زنده بودن یا نبودن آنها.
موجود زنده اصلاح شده ژنتيكي LMO به موجودات زنده ای اطلاق می شود که با روش های مدرن بیوتکنولوژی اصلاح ژن شده اند.
با توجه به این تعاریف بذر ذرت و برنج LMO و این بذرها و روغن ذرت و پلو GMO هستند ولی روغن ذرت و برنج سفید شده و یا پلو در عین GMO بودن LMO نیستند.
غذاهاي اصلاح شده ژنتيكي (GMF) يا غذاهاي مهندسي شده ژنتيكي (GEF):
به غذاهایی اطلاق می شود که از موجودات حاصل از بیوتکنولوژی مدرن حاصل شده باشند یا در فرمولاسیون آنها از محصولاتی استفاده شده باشد که از موجودات تغییر یافته ژنتیکی اعم از گیاه , جاندار و میکروارگانیسم استفاده شده باشد.
سابقه‌بكارگيري فنون مهندسي ژنتيك براي توليد مواد غذايي:
توليد آنزيم کيموزين منعقد کننده براي توليد پنير در سال 1987
اولين غذاي تغيير ژن يافته گوجه فرنگي در سال1994
تحت‌عنوان: فيلور‌سيور
نسل‌آينده غذاهاي مهندسي شده:
* پژوهشگران در حال بررسی امکان استفاده از گیاهان تراریخته برای تولید واکسنها و پروتئین های دارویی در گیاهان هستند.
* تولید غذا داروها
* بهبود خواص تغذیه ای و افزایش ارزش غذایی محصولات
مثال آن برنج طلایی GOLDEN RICE
میکروارگانیسم های تراریخته
موارد استفاده:
*بهبود شرایط محیط زیست و پاکسازی به روش زیستی
*استخراج فلزات از سنگ های معدن کم عیار
*کودهای زیستی
*صنایع غذایی ( تولید آنزیم رنین، خوش طعم کننده های غذایی، مخمر نانوایی )
مهندسی ژنتیک در حیوانات
1.اين حيوانات الگوهاي خوبي براي مطالعه سازوکار کنترل فيزيولوژي حيوان هستند.
2.حيوانات کلون شده اکثر بيماريهاي انسان را مدل مي کنند و دانشمندان از اين طريق مي توانند بيماريهاي بشر را مطالعه کنند.
3.برخي از حيوانات مزرعه اي به منظور پرورش اندام هاي خاص مانند قلب، کبد، کليه و سلولهاي جنيني کلون مي شوند تا در مرحله بعد اين اندام به انسان پيوند زده شوند.
4.ازحيوانات تراريخته به عنوان راکتورهاي زيستي براي توليد پروتئين هاي دارويي مي توان استفاده کرد.
5.ايجاد ويژگي هاي جديد در حيوانات و استفاده از آن در بهبود ميزان توليد شير، افزايش ميزان رشد و افزايش مقاومت به بيماري ها استفاده از حيوانات تراريخته به منظور توليد گوشت و شير با خصوصيات ويژه مانند شير بدون لاکتوز، شير کم چربي، گوشت با کلسترول پايين، کم چربي و يا گوشت هايي با پروتئين خاص و ترکيبات مغذي.
برخي‌محصولات فناوري‌ويرايش‌ژنوم:
*ذرت با کاهش فيتات
*کلزاي مقاوم به علف كش
*گندم مقاوم در برابر قارچ
*قارچ خوراکي‌که قهوه‌اي نمي‌شود
برخی از فواید محصولات تراریخته:
• بهبود کیفیت و سلامت غذا
• کاهش مصرف سموم
• کاهش هزینه تولید و مواد غذایی
• افزایش عملکرد
• جلوگیری از تهاجم به کنج های اکولوژیک
• آسایش موجودات غیر هدف
• کاهش بقایای سموم در دانه و قسمت های خوراکی
• کاهش مسمومیت و مرگ و میر انسان
• کاهش هزینه های عمومی ناشی از واردات سم، سمپاش وهزینه های عمومی درمان مسمومیت ها
• تولید دارو در گیاهان
خطرات احتمالی ناشی از مصرف غذاهای GMO:
• ایجاد ترکیبات سمی
• ایجاد آلرژی های غذایی
• صدمه به کیفیت و ارزش غذایی محصولات
• بوجود آمدن سویه های جدید میکروارگانیسم های مقاوم به آنتی بیوتیک
• افزایش احتمال سرطان
• افزایش میزان مصرف علف کش ها و حشره کش ها
• صدمه به موجودات زنده
• افزایش تعداد حشرات و علف های مقاوم به حشره کش و علف کش
اثرات ناشناخته
ـ‌هزاران غذاي‌مختلف مهندسي‌شده در آينده به بازار عرضه مي‌شوند که کوچكترين مشكلات، اثرات بسيار مخربي را در پي خواهد داشت.
ـ‌اثرات سمي و تدريجي در خلال هفته‌ها، ماه ها و سال ها حتي دهه‌ها مشخص مي‌شود.
گردآورنده: بهاره فتان دکترای علوم و صنایع غذایی
منابع:
هاشمی، مریم، و شجاع الساداتی، سیدعباس. (1389). مواد غذایی اصلاح شده ژنتیکی: فرصت ها و چالش ها. علوم و صنایع غذایی ایران، .https://sid.ir/paper/71932/fa
مطهره محسن پو، سميرا كهك و بهزاد قره ياضي (1397)، مهندسي ژنتيك و امنيت غذايي، مجله پژوهش هاي راهبردي در علوم كشاورزي و منابع طبيعي جلد 3 شماره 2 صفحه هاي 195 تا 208.
زهره حمیدی اصفهانی، مهندسي ژنتيک و کاربردهاي آن در صنايع غذايي.
#
