آسپارتام یک شیرین‌کننده مصنوعی غیر ساکاریدی است که به طور تصادفی در سال 1969 کشف شد؛ تقریبا 200 برابر شیرین‌تر از ساکارز (شکر سفره) است. معمولا به عنوان جایگزین قند در غذاها و نوشیدنی‌های مختلف استفاده می‌شود. آسپارتام یک دی پپتید مصنوعی است که از واکنش اسید ال-اسپارتیک با متیل استر ال- فنیل آلانین تشکیل می شود. برخی از نام‌های تجاری رایج برای آسپارتام عبارتند از Nutrasweet®، Equal® و Sugar Twin®. آسپارتام به دلیل خواص کم‌کالری خود شناخته شده است و آن را به یک انتخاب محبوب برای افرادی تبدیل می‌کند که به دنبال کاهش مصرف شکر و کالری هستند.
از سال 1981، زمانی که آسپارتام برای اولین بار توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده تأیید شد، محققان در مورد دوز توصیه شده ایمن آن (40 میلی‌گرم بر کیلوگرم در روز) و ایمنی عمومی آن برای سیستم‌های اندام بدن بحث کردند.
آسپارتام طعمی شبیه قند تمیز دارد و طعم فلزی یا تلخی نامطلوب ندارد. این شیرین‌کننده به مراتب ارزان‌تر از شکر است و گزینه‌ای جذاب برای تولیدکنندگان است. این ماده در طیف وسیعی از محصولات (بیش از 6 هزار محصول)، از جمله نوشابه‌های گازدار بدون قند یا کم‌کالری، آدامس‌های بدون قند، دسرهای بدون قند، ماست منجمد، مولتی‌ویتامین‌های جویدنی، غلات صبحانه و غذاهای فرآوری‌شده مختلف یافت می‌شود. همچنین، این ماده در حدود 600 محصول دارویی موجود است و بنابراین میلیون‌ها نفر در سراسر جهان آن را مصرف می‌کنند.
مزایای سلامتی
گزینه کم‌کالری: آسپارتام تقریبا بدون کالری است و برای کسانی که به دنبال کاهش کالری دریافتی و مدیریت وزن خود هستند، گزینه مناسبی است.
جایگزین شکر: آسپارتام را می‌توان به عنوان جایگزین قند در غذاها و نوشیدنی‌های مختلف استفاده کرد و به افراد دیابتی این امکان را می‌دهد تا از محصولاتی با طعم شیرین لذت ببرند بدون اینکه باعث افزایش سطح قند خون شوند.
سلامت دندان: از آنجایی که آسپارتام به پوسیدگی دندان کمک نمی‌کند، در مقایسه با شکر می‌تواند انتخاب بهتری برای سلامت دهان و دندان باشد.
مدیریت وزن: کاهش مصرف قند با استفاده از آسپارتام ممکن است به مدیریت وزن کمک کند، زیرا تقریبا بدون کالری است.
معایب سلامتی
فنیل کتونوری (PKU): افراد مبتلا به اختلال ژنتیکی نادر PKU باید از آسپارتام اجتناب کنند، زیرا نمی توانند فنیل آلانین، اسید آمینه موجود در آسپارتام را متابولیزه کنند که می تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود.
ترجیح طعم: استفاده بیش از حد از آسپارتام ممکن است به ترجیح غذاهای بسیار شیرین کمک کند و به طور بالقوه بر عادات غذایی کلی تأثیر بگذارد.
عوارض جانبی بالقوه: برخی از افراد ممکن است عوارض جانبی مانند سردرد، سرگیجه و مشکلات گوارشی را هنگام مصرف آسپارتام تجربه کنند.
توجه به این نکته مهم است که بحث‌ها و مطالعاتی در مورد ایمنی آسپارتام صورت گرفته است. مسائل ایمنی مرتبط با استفاده از آسپارتام شامل سمیت بالقوه ناشی از متابولیت‌های آسپارتام، از جمله متانول و یا متابولیت آن، فرمالدئید است. آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC) بر اساس شواهد محدودی برای سرطان در انسان، آسپارتام را به عنوان «احتمالا سرطان‌زا برای انسان» (گروه B2) طبقه‌بندی کرد. با این حال، نهادهای نظارتی مانند سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) استفاده از آسپارتام را به عنوان یک شیرین‌کننده در غذا و نوشیدنی تأیید کرده‌اند و همچنان به طور گسترده مصرف می‌شود.
به طور خلاصه، آسپارتام را می‌توان به عنوان یک جایگزین قند برای کاهش کالری و قند مصرفی مصرف کرد. با این حال، باید در حد اعتدال مصرف شود. هنگام خرید غذاهای فرآوری شده یا بسته‌بندی شده، برچسب محصول را به دقت مطالعه کنید. همیشه از وجود آن در غذاهای فرآوری شده آگاه باشید و توصیه‌های غذایی یا دستورالعمل‌های ارائه شده توسط پزشکان و متخصصان تغذیه را دنبال کنید.
به کمک وب اپلیکیشن "بیاب سلامت" جهت مدیریت آگاهانه و بهینه رژیم غذایی خود می‌توانید با متخصصین تغذیه مشورت کنید.
گردآورنده: علی نظری
کارشناس ارشد فناوری مواد غذایی
منابع
Arbind Kumar Choudhary, Etheresia Pretorius, Revisiting the safety of aspartame, Nutrition Reviews, Volume 75, Issue 9, September 2017, Pages 718–730.
