#پارت_اول
گیاهان دارویی از زمان های بسیار قدیم برای مراقبت از سلامت انسان در قالب داروهای سنتی، ادویه جات و سایر اجزای غذایی مورد استفاده قرار گرفته اند. در طول تاریخ، بسیاری از فرهنگ های مختلف استفاده بالقوه سیر را برای پیشگیری و درمان بیماری های مختلف تشخیص داده اند. گیاه سیر با نام علمی (Allium sativum) یک پیاز گلدار چند ساله است که در سراسر جهان به عنوان یک غذای کاربردی مصرف می شود و از هزاران سال پیش برای خواص دارویی و آشپزی خود شناخته شده است یک سبزی یا ادویه معمولی است که به عنوان سبزی و برای طعم دادن به غذا استفاده می شود. این گیاه حاوی اجزای فعال بیولوژیکی است که به خواص دارویی آن کمک می کند.
خداوند متعال در قرآن کریم در مجموع به ۱۶ گیاه و میوه از جمله سیر (Allium sativum) و پیاز (Allium cepa) به صورت مستقیم و غیر مستقیم اشاره فرموده است.سیر و پیاز دو ماده مهم غذایی می باشند که در غذاهای روزانه ما بسیار استفاده می شوند. سير و پياز دو ماده مهم غذايي مي باشند كه در غذاهاي روزانه ما بسيار استفاده ميشوند.
پتانسیل درمانی سیر به وجود ترکیبات گیاهی حیاتی آن نسبت داده می شود این گیاه با خواصی از قبیل ضد ویروس، آنتی اکسیدان، ضد التهابی، ضد باکتریایی، ضد قارچی، تعدیل کننده سیستم ایمنی، محافظ قلب، ضد سرطان، محافظ کبد، ضد دیابت، ضد چاقی، محافظت کننده عصبی و غیره استفاده می شود. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که سیر یکی از منابع طبیعی برتر از ترکیبات زیست فعال است و کاربردهای امیدوارکننده ای در توسعه غذاهای کاربردی و مواد مغذی برای بهبود سلامت و پیشگیری از بیماری های مزمن در انسان دارد.
این نکته جالب است که در دو جنگ جهانی سیر برای جلوگیری از قانقاریا و در کشور هند نیز سیر شستشودهنده زخم ها است. امروزه از سیر برای درمان بسیاری از نقاط مختلف جهان استفاده میشود. شواهد علمی نشان میدهد که آثار دارویی و زیستی سیر و پیاز به دلیل مقدار زیاد ترکیبات سولفوری این گیاهان میباشد. خواص زیستی مواد سازنده سیر و پیاز مثل لکنین، پروستاگلاندین ،فروکتان ،پکتین ، اسید چرب گلیکولیپد فسفولیپد و اسید آمینه های ضروری طی دهه های متوالی مطالعه شدند.
با توجه به ارزش غذایی ویژه و خواص درمانی دو گیاه سیر و پیاز در منابع طب سنتی و روایات اسلامی و مطالعات گسترده پژوهشگران علوم پزشکی در ایران و سایر کشورها در خصوص خواص دارویی و درمانی این دو گیاه مطالعه حاضر با هدف بررسی خواص دارویی-درمانی و زیستی اثبات شده این گیاهان انجام شد:
خواص ضد میکروبی :
اساس شیمیایی ترکیبات سولفوری نشان میدهد که سیر و پیاز خاصیت ضد میکروبی قوی دارند بنابراین بعضی پروتئین ها، ساپونین ها می توانند در این فعالیت نقش آفرین باشند.
خواص ضد انگلی:
براساس نتايج حاصل از مطالعات باليني ميتوان گفت كه سير در درمان بيماري ژيارديوز موثر است DATS كه تركيبي جداشده از Allicin است، بسيار پايدارتر از آليسين فرار ميباشد. اين تركيب كه Dasuansu ناميده ميشود در كشور چين همانند يک فرآورده تجاري در دسترس ميباشد و براي درمان ژيارديا (Giardia) ، عفونت با انتاموبا هيستوليتيكا (Entamoeba histolytica )و تريكوموناس واژيناليس(Trichomonas vaginalis) تجويز مي گردد.
خواص ضد باکتریایی:
محققان ثابت كرده اند كه سير از رشد باكتريهاي گرم مثبت، گرم منفي و باكتري هاي اسيد فست توليدكننده توكسين جلوگيري ميكند. باكتري هايي كه سير روي آنها موثر است، شامل: سودوموناس(Pseudomonas) ، پروتئوس(Proteus) ،اشریشیا کولی(Escherichia coli)، استافيلوكوكوس اورئوس (aureus Staphylococcus) ، كلبسيلا (Klebsiella)، سالمونلا (Salmonella)، ميكروكوكوس(Micrococcus)، باسليوس سوبتيلیس(Bacillus subtilis) ،مايكوباكتريوم(Mycobacterium) ،كلستريديوم (Clostridium) و همچنين بعضي از باكتري هاي مقاوم به پني سيلين، استرپتومايسين، داكسي سيلين، سفالكسين و ساير آنتي بيوتيک ها مي شود.
فعالیت ضد ویروسی:
بنظر ميرسد كه فعاليت ضد ويروسي اين محصولات تجاري به فرآيند توليد Allicin، Ajoene و تيوسينات ها بستگي دارد. گفتني است هرچه سطح اين تركيبات بيشتر باشد، فعاليت ضد ويروسي آنها بيشتر خواهد بود. تركيبات سولفور Quercetion كه بيشتر از نوع فلاونوئيد پياز است، عالوه بر دارابودن فعاليت ضد ويروسي، براي بالابردن قدرت ضد ويروسي داروها نيز بكار ميرود.
اثرات آنتی اکسیدانی:
پياز منبع فراواني از فلاونوئيدهاي خوراكي در بسياري از كشورها مي باشد كه با يک قند يا گليكوژن كنژوگه شده است. بيشتر فلاونوئيدهاي يافت شده بخصوص در لایه هاي خارجي پياز،Quercetin مي باشند كه فعاليت آنتي اكسيداني فراواني دارند. محققان ثابت كرده اند كه اگر اين ماده همراه با آنتي اكسيدان هاي رژيم غذايي مثل ويتامينهاي C و E مصرف شود، ميزان جذب نسبتاً كمي دارد. مطالعات نشان داده است كه بعضي از افراد ميتوانند Quercetin را بيشتر از ديگران جذب كنند. اين موضوع احتمالا مربوط به پلي مورفيسم هاي مخصوص آنزيم هاي روده اي يا ترانسپورترهاي روده اي ميباشد. يكي از توليدات مشتق شده از سير، AGE مي باشد كه فعاليت آنتي اكسيداني بيشتري نسبت به سير تازه و ديگر مكمل هاي تجاري سير دارد.
خواص ضد سرطانی:
پژوهشهاي درون تني و برون تني محققان نشان ميدهد كه تيوسولفات استخراج شده از سير، مانع رشد سلولهاي سرطاني ميشود. مطالعات آزمايشگاهي و اپيدميوژيک نيز ثابت كرد كه سير و پياز، خطر كارسينوما در بافت ها و اندام هاي مختلف را كاهش ميدهند. سير و پياز عمل آنتي كارسينوژنيک را با مكانيسم هاي مختلف انجام ميدهند مانند افزايش چرخه متابوليسم كارسينوژنيک و ترشح آسان (سيستم آنزيمي ضد سم) كه باعث افزايش توليد ضد كارسينوژن از بدن ميشوند.
خواص ضد قارچی:
عصاره سير بيشتر اثر ضد قارچي روي طيف وسيعي از مخمرها دارد و اسانس آن از رشد درماتوفيت ها جلوگيري ميكند. فعاليت تركيبات سير و پياز باعث تخريب ديواره سلولي قارچ، جلوگيري از سنتز ديواره سلولي، كاهش انتقال اكسيژن، كاهش رشد سلول، جلوگيري از سنتز ليپيد، پروتئين و اسيد نوكلئيک و تغيير در ساختار ليپيدي غشا ميشوند. همانند فعاليتهاي ضد باكتريايي، خاصيت ضد قارچي سير و پياز نيز به تركيبات مشتق از Allicin و Ajoene باز مي گردد.
مهندس مینا ناظمی
ارشد گیاهان دارویی
