معجزه زعفران؛ طلای سرخ

زعفران

گیاه زعفران که با نام علمی (C. sativus) شناخته می‌شود، گیاهی کوچک و چندساله از خانواده ایریداسه (Iridaceae) است. این گیاه دارویی در بسیاری از کشورها از جمله ایران، افغانستان، ترکیه و اسپانیا کشت می‌شود. لازم به ذکر است که منشأ زعفران هنوز مورد بحث بوده، اما به احتمال زیاد منشأ آن ایران است. در ایران، زعفران به دلیل خواص دارویی‌اش حائز اهمیت بوده و مردم برای تقویت میل جنسی، تقویت خلق و خو و بهبود حافظه زعفران می‌خورند. اصطلاح "زعفران" به ساختارهای نخ مانند گل (کلاله) اطلاق می‌شود و به صورت ادویه (چاشنی)، رنگدهنده (افزودنی رنگی) مورد استفاده قرار می‌گیرد. زعفران، یکی از گران‌ترین ادویههای جهان است (1 پوند یا 450 گرم آن دارای قیمت جهانی معادل 500 تا 5000 دلار). دلیل قیمت بالای آن، روش چیدن و برداشت (با دست) پرزحمت آن است که تولید آن را پرهزینه می‌کند.

ترکیبات اصلی زعفران کروسین، پیکروکروسین و سافرانال است. به طور کلی، کلاله‌های گیاه زعفرانحاوی کاروتنوئیدهایی شامل کروستین و گلیکوزید کروسین (مسئول رنگ زرد زعفران)، پیروکروسین و آگلیکون سافرانال (مسئول عطر زعفران) و لیکوپن، زآگزانتین و ریبوفلاوین (کارتنوئیدهای با خاصیت آنتی‌اکسیدانی) هستند.

فواید سلامتی زعفران

اغلب از زعفران برای پیشگیری و درمان افسردگی، اضطراب، بیماری آلزایمر، دردهای قاعدگی، سندرم پیش از قاعدگی (PMS) و بسیاری از اختلالات دیگر استفاده می‌کنند؛ اما تاکنون، مدرک علمی معتبری برای حمایت از بسیاری از این موارد وجود ندارد. در ادامه به برخی از فواید زعفران برای سلامتی اشاره می‌شود:

خواص آنتی‌اکسیدانی: زعفران حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند کروسین، کروستین، سافرانال و کامفرول است که می‌تواند از استرس و آسیب‌های اکسیداتیو و رادیکال‌های آزاد که در ایجاد بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان و بیماری‌های قلبی نقش دارند، محافظت کند.

بهبود خلق و خو: زعفران می‌تواند خلق و خوی را بهبود بخشد و علائم افسردگی را درمان کند. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که مصرف 30 میلی‌گرم زعفران در روز به اندازه قرص‌های فلوکستین، ایمی پرامین و سیتالوپرام (درمان‌های مرسوم برای افسردگی) مؤثر است. به‌علاوه در این روش، تعداد کمی از افراد نسبت به سایر درمان‌ها، عوارض جانبی زعفران را تجربه کردند.

محافظت از سیستم عصبی:آنتی‌اکسیدان‌های موجود در زعفران می‌توانند از اختلالات مؤثر بر سیستم عصبی محافظت کنند و پتانسیل را در بهبود علائم بیماری آلزایمر نشان داده است. نتایج پژوهشی نشان می‌دهد که زعفران به دلیل دارا بودن خواص تقویت‌کنندگی حافظه و نیز اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی، از نظر تئوری می‌تواند به علائم آلزایمر کمک کند. در این پژوهش، افراد مبتلا به آلزایمر خفیف تا متوسط، به مدت 22 هفته زعفران مصرف کردند. نتایج آزمایش نشان داد که بهبودهای شناختی در مقایسه با افرادی که داروی دونپزیل مصرف کردند، قابل مقایسه بود و همچنین عوارض جانبی کمتری را تجربه کردند.

تقویت عملکرد جنسی:زعفران می‌تواند به عنوان یک ماده مقوی محرک عمل کند و میل جنسی را افزایش دهد. مطالعات نشان داده‌اند که زعفران می‌تواند دارای خواص تقویت‌کننده جنسی باشد؛ به‌ویژه در افرادی که داروهای ضد افسردگی مصرف می‌کنند. همچنین، در مطالعه دیگری محققان با بررسی اثرات زعفران بر مشکلات ناباروری مردان گزارشی تهیه کرده‌اند. اگرچه زعفران تأثیر مثبتی بر اختلال نعوظ و به طور کلی میل جنسی دارد؛ اما در زنده ماندن اسپرم‌ها در مایع منی تغییری ایجاد نکرده است.

کاهش علائم PMS : زعفران می‌تواند به عنوان دارویی برای کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) عمل کند. به طور کلی، سندرم پیش از قاعدگی می‌تواند علائم مختلفی از درد لگن گرفته تا ایجاد جوش‌ و آکنه. در بسیاری از افراد، PMS حتی بر سلامت روان آن‌ها تأثیر گذاشته و باعث اضطراب، افسردگی و نوسانات خلقی می‌شود. نتایج مطالعه‌ای نشان داد که در زنان 20 تا 45 ساله، مصرف 30 میلی‌گرم زعفران در روز در درمان علائم PMS مانند تحریک‌پذیری، سردرد و درد بدن مؤثرتر از داروها بود.

کمک به کاهش وزن:خوردن میان وعده جزو عادات رایجی است که می‌تواند باعث افزایش وزن شود. بر اساس تحقیقات انجام‌شده، زعفران می‌تواند با کاهش اشتها به جلوگیری از تنقلات کمک کند. نتایج یک مطالعه روی گروهی از زنان به مدت 8 هفته نشان داد که مصرف زعفران به آن‌ها کمک کرد تا احساس گرسنگی کمتری داشته و میان وعده کمتری بخورند و در نهایت به طور قابل‌توجهی وزن کم کردند.

اثرات جانبی و مضر زعفران

در حالی که زعفران به طور کلی برای اکثر افراد بی خطر است، برخی عوارض جانبی و خطرات بالقوه آن عبارتند از:

* مصرف مقادیر زیاد زعفران می‌تواند موجب مسمومیت شود. دوزهای 12-20 گرمی می‌تواند کشنده باشد. افراد می‌توانند با خیال راحت تا مقدار 1.5 گرم زعفران به عنوان یک مکمل غذایی در روز مصرف کنند. با این حال، مصرف 30 میلی‌گرم زعفران در روز برای بهره‌مندی از مزایای سلامتی آن کافی است.

Ads

* می‌تواند موجب خواب‌آلودگی، مشکلات معده، حالت تهوع یا استفراغ و واکنش‌های آلرژیک شود.

* دوزهای بالای زعفران می‌تواند موجب سقط جنین شود و به افراد باردار توصیه می‌شود از مصرف آن در دوزهای بالا در دوران بارداری خودداری شود.

به طور خلاصه، زعفران یک گیاه قدیمی، گران‌قیمت و سرشار از آنتی‌اکسیدان است که فواید سلامتی بسیاری دارد. سعی کنید زعفران را در غذاهای مورد علاقه خود بگنجانید تا از مزایای سلامتی بالقوه آن بهره‌مند شوید. مهم است که زعفران را در حد اعتدال استفاده کنید و قبل از استفاده از آن برای اهداف دارویی با پزشک متخصص مشورت کنید. همچنین، مطمئن شوید زعفرانی که به ویژه به صورت پودر خریداری می‌کنید اصل باشد؛ زیرا ممکن است با مواد دیگری مانند پودر چغندر، الیاف ابریشم قرمز رنگ، زردچوبه و پاپریکا (فلفل قرمز) مخلوط شده باشد (زعفران تقلبی).

به کمک برنامه علمی و کاربردی "بیاب سلامت"جهت مدیریت آگاهانه و بهینه رژیم غذایی خود می‌توانید با متخصصین تغذیه مشورت کنید.