فسفر یک ماده معدنی ضروری است که بعد از کلسیم، دومین عنصر معدنی فراوان در بدن می‌باشد. اکثر مردم فسفر مورد نیاز خود را از طریق رژیم غذایی روزانه خود دریافت می‌کنند. فسفر از کلمه یونانی "phosphorous" گرفته شده است که به معنای "نورآور" است؛ اما به شکل دارو یا مکمل، فسفات نامیده می‌شود.
فسفر در تعدادی از عملکردهای ضروری بدن نقش دارد. مزایای فسفر برای سلامتی شامل ساخت و استحکام استخوان‌ها و دندان‌ها، کمک به انقباض ماهیچه‌ها، ترمیم بافت و سلول است. علاوه بر این، فسفر نقش کلیدی در تنظیم رونویسی ژن (در تشکیل DNA و RNA)، فعال‌سازی آنزیم‌ها، حفظ pH طبیعی در مایع خارج سلولی، ذخیره انرژی درون‌سلولی و انتقال سیگنال‌های عصبی دارد.
در انسان، فسفر حدود 1 تا 1.4 درصد از توده بدون چربی بدن را تشکیل می‌دهد. از این مقدار 85 درصد در استخوان‌ها و دندان‌ها و 15 درصد دیگر در خون و بافتهای نرم توزیع می‌شود.
منابع عنصر فسفر
بیشتر غذاها حاوی فسفر هستند. غذاهای غنی از پروتئین نیز منابع عالی فسفر هستند. شامل:
- گوشت حیوانات مانند گوشت گاو، مرغ، ماهی و جگر
- شیر و محصولات لبنی مانند ماست، پنیر و بستنی
- آجیل و دانه‌ها: بادام، بادام هندی، کره بادام‌زمینی و تخمه آفتابگردان
- حبوبات مانند لوبیا و به ویژه عدس
خواص سلامتی عنصر فسفر
فسفر یک ماده معدنی ضروری با فواید سلامتی مختلف است که مهم‌ترین آن‌ها:
1. سلامت استخوان و دندان‌ها: فسفر نقش مهمی در قوی و سالم نگه داشتن استخوان‌ها و دندان‌ها دارد و بخش قابل توجهی از ساختار استخوان و دندان را تشکیل می‌دهد.
2. ترمیم بافت: به ترمیم بافتهای آسیب‌دیده کمک می‌کند و به حفظ و بازسازی کلی بافت کمک می‌کند.
3. متابولیسم انرژی: در تبدیل چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها به انرژی نقش دارد و به فرآیندهای متابولیک کمک می‌کند.
4. تنظیم pH: فسفر به عنوان یک بافر عمل می‌کند و به تعادل سطح pH در خون کمک می‌کند.
بدن ما به چه مقدار فسفر نیاز دارد؟
سطح طبیعی فسفر خون 2.5-4.5 میلی‌گرم در دسی لیتر (mg/dl) است. مقدار فسفر مورد نیاز شما در رژیم غذایی به سن شما بستگی دارد. به طور کلی مقادیر مورد نیاز فسفر در روز بر مبنای سن:
- تا 6 ماهگی: 100 میلی‌گرم
- 7 ماه تا 1 سال: 275 میلی‌گرم
- 1 تا 3 سال: 460 میلی‌گرم
- 4 تا 8 سال: 500 میلی‌گرم
- 9 تا 13 سال: 1250 میلی‌گرم
- 14 تا 18 سال: 1250 میلی‌گرم
- 19 سال و بالاتر: 700 میلی‌گرم
افراد کمی نیاز به مصرف مکمل‌های فسفر دارند. بیشتر افراد می‌توانند مقدار لازم فسفر را از طریق غذاها دریافت کنند.
کمبود فسفر و علائم آن
کمبود فسفر می‌تواند ناشی از مصرف داروهایی مانند انسولین، کورتیکواستروئیدها یا آنتی‌اسیدها باشد. به عبارت بهتر، افرادی که کمبود فسفر دارند، افراد دیابتی هستند که برای تنظیم قند خون خود انسولین مصرف می‌کنند. کمبود فسفر، که هیپوفسفاتمی نیز نامیده می‌شود، در صورت ابتلا به اختلال مصرف الکل، بیماری اسید خونی به نام کتواسیدوز دیابتی یا برخی اختلالات ارثی ممکن است رخ دهد.
اثرات هیپوفسفاتمی می‌تواند شامل بی‌اشتهایی، کم‌خونی، ضعف عضلانی پروگزیمال، اثرات اسکلتی (درد استخوان، راشیتیسم، و استئومالاسی)، افزایش خطر عفونت، پارستزی، آتاکسی و گیجی باشد.
مصرف بیش از حد فسفر
وقتی کلیه‌ها به خوبی کار می‌کنند، فسفر اضافی که بدن شما نمی‌تواند از آن استفاده کند را حذف می‌کند. اگر به بیماری کلیوی مانند بیماری مزمن کلیوی مبتلا هستید، ممکن است سطوح بالایی از فسفر داشته باشید. این می‌تواند باعث شود استخوان‌های شما کلسیم را از دست بدهند یا رسوبات کلسیم در رگ‌های خونی، چشم‌ها، قلب و ریه‌های شما تشکیل شود. اگر برای مدت طولانی فسفر زیادی در بدن خود داشته باشید، احتمال حمله قلبی یا سکته در شما افزایش می‌یابد.
همچنین در صورت مصرف بیش از حد مکمل فسفات، موجب دریافت بالای فسفر، وضعیتی که هیپرفسفاتمی نامیده می‌شود و دارای عوارض جانبی شامل اسهال و گرفتگی معده است.
به طور خلاصه، فسفر یک ماده معدنی ضروری است که در هر سلول بدن انسان یافت می‌شود. بدن شما برای عملکرد صحیح به فسفر نیاز دارد. بسیاری از مردم آن را برای کمک به درمان عفونت‌های دستگاه ادراری یا جلوگیری از سنگ کلیه و جلوگیری از پوکی استخوان مصرف می‌کنند.
به کمک اپلیکیشن "بیاب سلامت" جهت مدیریت آگاهانه و بهینه رژیم غذایی خود می‌توانید با متخصصین تغذیه مشورت کنید.
گردآورنده: علی نظری
کارشناس ارشد فناوری مواد غذایی
منابع
https://ods.od.nih.gov/factsheets/Phosphorus-HealthProfessional/
