مس یک فلز طبیعی است که در خاک، آب و سنگ‌ها یافت می‌شود. از نظر تغذیه‌ای، یک ماده معدنی ضروری است که در برخی غذاها و مکمل‌ها یافت می‌شود. این عنصر یک کوفاکتور برای چندین آنزیم (معروف به کوپرونزیم) است که در تولید انرژی، متابولیسم آهن، فعال‌سازی نوروپپتید، سنتز کلاژن، بافت همبند و سنتز انتقال دهنده‌های عصبی نقش دارند. از دیگر فواید عنصر مس می‌توان به ساخت گلبول‌های قرمز خون و حفظ سلول‌های عصبی و سیستم ایمنی اشاره کرد. مس در روده کوچک جذب می‌شود و عمدتا در استخوان‌ها و بافت ماهیچه‌ای یافت می‌شود.
خواص سلامتی عنصر مس
همانطور که گفته شد، مس یک عنصر ضروری است که نقش مهمی در عملکردهای مختلف فیزیولوژیکی بدن انسان ایفا می‌کند. در اینجا به برخی از فواید سلامتی مس اشاره شده است:
1. تشکیل کلاژن: مس، نقش مهمی در تشکیل و حفظ کلاژن، پروتئینی حیاتی برای سلامت بافت همبند و پوست دارد.
2. سلامت قلب و عروق: سطوح پایین مس با کلسترول بالا و فشار خون بالا مرتبط است. یک گروه از محققان پیشنهاد کرده‌اند که برخی از بیماران مبتلا به نارسایی قلبی ممکن است از مکمل‌های مس بهره‌مند شوند.
3. بهبود عملکرد سیستم ایمنی: سطوح پایین مس می‌تواند منجر به نوتروپنی شود. این عارضه باعث کمبود گلبول‌های سفید یا نوتروفیلها می‌شود. فردی که سطح نوتروفیل پایینی دارد بیشتر احتمال دارد به بیماری عفونی مبتلا شود؛ بنابراین، سطوح قابل قبول مس در بدن با تقویت سیستم ایمنی همراه است.
4. نقش آنتی‌اکسیدانی: مس همچنین ممکن است عملکرد آنتی‌اکسیدانی داشته باشد. این عنصر ممکن است به کاهش تولید رادیکال‌های آزاد کمک کند. لازم به ذکر است که رادیکال‌های آزاد می‌توانند به سلول‌ها و DNA آسیب رسانده و منجر به سرطان و سایر بیماری‌ها شوند.
منابع مس
غنی‌ترین منابع غذایی عنصر مس شامل گوشت (جگر)، ماهی (سالمون)، صدف، آجیل و مغزها، غلات سبوس گندم، غلات کامل، سیب زمینی، اسفناج، فلفل سیاه، کره بادام زمینی و شکلات تلخ است. اکثر میوه‌ها و سبزیجات دارای مس کمی هستند، اما در غلات کامل وجود دارد و به برخی از محصولات غلات صبحانه و سایر غذاهای غنی‌شده اضافه می‌شود.
میزان مصرف مس
مقدار توصیه شده رژیم غذایی (RDA: The Recommended Dietary Allowance) حدود 900 میکروگرم (mcg) در روز برای نوجوانان و بزرگسالان (بالای 19 سال سن برای مرد و زن) است. زنان باردار و شیرده بالای 19 سال سن به 1000 میکروگرم در روز نیاز دارند.
سطح بالای مصرف قابل تحمل (UL: The Upper Limit) حداکثر میزان مصرف روزانه است که بعید است اثرات مضری بر سلامتی داشته باشد. UL عنصر مس برای بزرگسالان بالای 19 سال و زنان باردار و شیرده 10000 میکروگرم در روز است.
کمبود مس و علائم آن
کمبود مس در انسان سالم نادر است و عمدتا در افراد مبتلا به اختلالات ژنتیکی یا مشکلات سوء جذب مانند بیماری کرون و سلیاک رخ می‌دهد. بر اساس مطالعات انجام شده بر روی حیوانات و انسان، اثرات کمبود مس شامل کم خونی، هیپوپیگمانتاسیون، کلسترول خون بالا، اختلالات بافت همبند، پوکی استخوان و سایر نقایص استخوانی، متابولیسم غیر طبیعی چربی، آتاکسی و افزایش خطر عفونت است. شرایط زیر گاهی اوقات می‌تواند خطر کمبود مس را افزایش دهد:
1. جراحی بای پس معده (Gastric bypass surgery)، برخی افراد را مستعد کمبود مس می‌کند.
2. احتمال کمبود مس در نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند بیشتر است.
3. مصرف زیاد مکمل روی می‌تواند جذب مس کافی را برای بدن انسان دشوار کند.
به کمک وب اپلیکیشن "بیاب سلامت" جهت مدیریت آگاهانه و بهینه رژیم غذایی خود می‌توانید با متخصصین تغذیه مشورت کنید.
گردآورنده: علی نظری
کارشناس ارشد فناوری مواد غذایی
منابع
Uriu-Adams, J. Y., & Keen, C. L. (2005). Copper, oxidative stress, and human health. Molecular aspects of medicine, 26(4-5), 268-298.
https://ods.od.nih.gov/factsheets/Copper-HealthProfessional/
