ویتامین ب1 یا تیامین چیست؟ (Vitamin B1 or Thiamine)
تیامین یا ویتامین ب1 (یکی از 8 ویتامین ب) یک ویتامین محلول در آب است که به طور طبیعی در برخی غذاها وجود دارد؛ یا حتی به غذاها اضافه شده و نیز به عنوان مکمل فروخته می‌شود. تیامین نقش حیاتی در رشد، تکامل و عملکرد سلول‌های مختلف بدن دارد. فقط مقادیر کمی از این ویتامین در کبد ذخیره می‌شود. بنابراین، مصرف روزانه غذاهای غنی از تیامین مورد نیاز است. ویتامین ب1، تبدیل غذاها به انرژی (به ویژه گلوکز و اسیدهای آمینه) را تسهیل می‌کند.
نقش ویتامین ب1 و فواید سلامتی آن در بدن
تیامین اثرات متعددی برای سلامتی بدن دارد، از جمله:
- همانطور که گفته شد، تیامین به تبدیل غذا به انرژی، به ویژه کربوهیدرات‌ها و اسیدهای امینه کمک می‌کند. این فرایند، از عملکرد سلول‌های مختلف از جمله مغز، اعصاب و قلب حمایت می‌کند.
- با حفظ ساختار و عملکرد سلول‌های عصبی و غشاهای آن‌ها، موجب تقویت سیستم عصبی می‌شود. همچنین، به تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند استیلکولین و گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) کمک می‌کند که در خلق‌وخو، حافظه و شناخت نقش دارند.
- با افزایش فعالیت گلبول‌های سفید که نقش مهمی در مبارزه با عفونت‌ها و التهاب دارند، باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. همچنین، به تنظیم تولید سیتوکینها (مولکول‌هایی هستند که پاسخ‌های ایمنی را واسطه می‌کنند) کمک می‌کند.
- با جلوگیری از تجمع متابولیتهای سمی که می‌توانند باعث آسیب به عضلات قلب و نارسایی قلبی شوند، به کاهش عوارض قلبی کمک می‌کند. همچنین، در تنظیم انقباض قلب، فشار خون و ضربان قلب نقش دارد.
منابع تیامین
تیامین به طور طبیعی در برخی غذاها مانند غلات کامل، حبوبات، ماهی قزل آلا، لوبیای سیاه، آجیل (تخمه آفتابگردان) و ماست یافت می‌شود. همچنین به برخی از غذاهای غنی شده شامل غلات صبحانه، نان و برنج اضافه می‌شود. در ضمن، مکمل‌های تیامین به تنهایی و یا در ترکیب با سایر ویتامین‌های ب در دسترس هستند.
میزان مصرف تیامین
مقدار مجاز رژیم غذایی توصیه شده (RDA) تیامین برای مردان 19 سال سن و بالاتر، 1.2 میلی‌گرم در روز و برای زنان در محدوده سنی مشابه 1.1 میلی‌گرم در روز است. زنان باردار و شیرده به 1.4 میلی گرم در روز نیاز دارند. با استفاده از برنامه کاربردی "بیاب سلامت" میتوانید میزان دریافت مجاز روزانه با توجه به شرایط خود را مشاهده کنید.
کمبود تیامین و علائم آن
کمبود تیامین در کشورهای توسعه یافته نادر است؛ اما می‌تواند در افرادی که شرایط پزشکی خاصی مانند اعتیاد به الکل، بیماری کرون، ایدز (HIV) یا جراحی بای پس معده دارند، رخ دهد. همچنین، کمبود این ویتامین می‌تواند افرادی را که از رژیم غذایی حاوی تیامین بسیار کم یا فاکتورهای ضد تیامین زیاد مانند ماهی خام، چای و قهوه استفاده می‌کنند، تحت تأثیر قرار دهد. کمبود تیامین بسته به شدت و مدت زمان بیماری می‌تواند علائم مختلفی ایجاد کند. برخی از علائم رایج عبارتند از:
از دست دادن اشتها و کاهش وزن، خستگی و ضعف، آسیب عصبی، مانند احساس سوزن سوزن شدن، بی‌حسی یا احساس سوزش در دست‌ها و پاها، گرفتگی و درد عضلانی، سردرگمی ذهنی، از دست دادن حافظه یا افسردگی، مشکل در تنفس یا بلع، بزرگ شدن قلب یا نارسایی قلبی، تورم پاها.
کمبود تیامین همچنین می‌تواند منجر به دو اختلال جدی در افراد شود: بری بری و سندرم ورنیکه-کورساکوف (Wernicke–Korsakoff syndrome). بری بری وضعیتی است که سیستم قلبی عروقی و عصبی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث علائمی مانند تند شدن ضربان قلب، تنگی نفس، درد قفسه سینه، آسیب عصبی و فلج می‌شود. اما سندرم ورنیکه-کورساکوف، یک اختلال مغزی است که حافظه و بینایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ و باعث ایجاد علائمی مانند گیجی، توهم، مشکلات حرکتی چشم و از دست دادن تعادل می‌شود.
مسمومیت ناشی از تیامین
مسمومیت تیامین بسیار نادر است، زیرا تیامین اضافی معمولا از طریق ادرار دفع می‌شود. با این حال، برخی از افراد ممکن است عوارض جانبی ناشی از مصرف دوزهای بسیار بالای مکمل‌های تیامین، مانند تهوع، استفراغ، اسهال، سردرد، خواب‌آلودگی یا بثورات پوستی را تجربه کنند. این اثرات معمولا خفیف و برگشت‌پذیر هستند و می‌توان با رعایت میزان مصرف توصیه‌شده و مشورت با پزشک قبل از مصرف مکمل‌ها از آن جلوگیری کرد. به طور خلاصه، تیامین یک ویتامین مهم برای سلامتی و تندرستی شماست. برای جلوگیری از کمبود و اطمینان از مصرف بهینه، از یک رژیم غذایی متعادل که شامل انواع غذاهای غنی از تیامین است، استفاده کنید و اگر شرایط پزشکی یا محدودیت غذایی خاصی دارید که ممکن است بر وضعیت تیامین بدن شما تأثیر بگذارد و اگر در مورد مصرف تیامین یا سلامتی خود سوال یا نگرانی دارید، به کمک وب اپلیکیشن "بیاب سلامت" جهت مدیریت آگاهانه و بهینه رژیم غذایی خود میتوانید با متخصصین تغذیه مشورت کنید.
منابع
